اختلاط عبارت است از مخلوط کردن دو یا چند سم یا کود با هم و پاشش آنها روی گیاه هدف (درخت پسته، علف هرز و ...). اختلاط سموم و یا کودها عمدتا بخاطر صرفه جویی در وقت و هزینه سمپاشی صورت می گیرد و این در حالی است که چند آفت و بیماری همزمان در باغ یا مزرعه وجود داشته باشد. اختلاط دو یا چند سم مختلف با هم و یا اختلاط آنها با کودها (کودهای محلولپاشی) یا اختلاط با ادجونتها یا افزودنی ها عملی است که صرفه اقتصادی دارد و موجب کاهش هزینه، زمان و انرژی کشاورز می شود و در پاره ای از موارد موجب افزایش کارآیی سموم (مثلا افزودن صابون به علف کش ها) می گردد. با توجه به هزینه های بالای سم پاشی و محلول پاشی بصورت جداگانه، اختلاط سموم و کودهای محلول پاشی کاری جذاب برای بسیاری از کشاورزان محسوب می شود.  هرچند، اختلاط مواد شیمیایی باید با احتیاط صورت گیرد چراکه برخی از مواد شیمیایی با هم ناسازگار هستند که در نتیجه موجب رسوب در تانک یا اختلال در هر یک از ترکیبات تشکیل دهنده مخلوط و گاهی هم سبب ناکارآیی مخلوط می شوند. این مقاله آمیخته شدن موفقیت آمیز ترکیبات و ایجاد اختلاط سازگار را توضیح می دهد.

مزایای اختلاط در مخزن سم پاش

مزیت اصلی مخلوط کردن ترکیبات در مخزن سمپاش ، بهره وری و راحتی است. همچنین به کاربر اجازه اجرای برنامه های عملیاتی می دهد تا به موقع و بر اساس شرایط آب و هوایی و مراحل رشدی آفات و یا محصول کشاورزی عمل کند. از دیگر مزیت های اختلاط سازگار سموم به موارد ذیل اشاره می شود:

• بهبود کنترل برخی از آفات ویژه
• گسترده کردن طیف کنترل آفات هدف
• اجازه استفاده همزمان از نهاده کشاورزی همراه با کود، محرک های رشد زیستی و تنظیم کننده های رشد گیاهی
• کاهش دفعات کاربرد و به تبع آن کاهش آسیب های وارده به محصولات کشاورزی و باقیمانده آفت کش ها در خاک
• کاهش احتمال مقاومت به سموم دفع آفات با کاربرد همزمان ترکیبات دارای روش تاثیر چندگانه

 

مبانی اختلاط کودها با سموم کشاورزی

همانگونه که ذکر شد از جمله راهکارهای کاهش هزینه کاربرد نهاده‌ها (سم و کود)، اختلاط آنها و صرف انرژی و زمان مشترک برای مصرف آنهاست. منظور از اختلاط، ترکیب یک یا چند کود با یک یا چند سم برای مصرف در زمان مشترک است. خواص فیزیکی فرمولاسیون تجاری، نحوه واکنش محصول به دما، PH  و سختی آب و نحوه ترکیب محصول در حامل های رایج برای پاشش ( مانند آب ، روغن های گیاهی و کودها) از عواملی هستند که در ایجاد اختلاط سازگار باید مورد توجه قرار گیرند. جهت اختلاط سازگار باید توجه داشت کدام ترکیبات قابلیت اختلاط با یکدیگر را دارند و در صورت وجود این قابلیت، مقدار مصرف آنها در بحث اختلاط دچار چه تغییری می‌شود. اولین و بهترین منبع برای آگاهی از گستره اختلاط‌پذیری مواد، لیبل یا برچسب روی بسته‌بندی اصلی آنهاست. توصیه‌ای که در اطلاعات فنی قریب به اتفاق سموم و کودها می‌توان مشترک یافت، این است که در صورت اختلاط، ابتدا در سطح کوچک به کار برده شود و بعد از رویت نتیجه و عدم  مشاهده تاثیر منفی، در سطح وسیع‌تر مصرف گردد. برخی نیز به صورت قطعی، اختلاط با ترکیبات خاصی را ممنوع کرده‌اند. بعضی از سموم، از جمله سموم قارچکش، برای اختلاط با عناصر غذایی و کودها در مخزن سمپاش مناسب نیستند. یکی از این قارچکش‌ها،  فوزتیل‌آلومینیوم است. این قارچکش، نسبتا اسیدی است؛ از این رو ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در اختلاط با مواد ریزمغذی شود. البته اگر pH محلول، خنثی باشد، تا حدی از ایجاد مشکل جلوگیری می‌شود. در برخی اختلاط ها نیز، با وجود اختلاط‌پذیری ترکیب، امکان آسیب به مخزن سمپاش وجود دارد. این مورد نیز در اختلاط برخی سموم قارچکش با ریزمغذی‌ها گزارش شده است.

علایم کمبود آهن در بسیاری از محصولات گلخانه‌ای و گونه‌های زینتی مشاهده می‌شود. این علایم می‌تواند در صورت رطوبت بالای خاک یا بستر کشت، فشردگی بالای محیط اطراف ریشه و تهویه ضعیف، تشدید شود. این مشکل در گیاهانی مانند آزالیا و برخی از نخیلات، پر رنگ‌تر است. از نظر تجربی، طیف وسیعی از کلات‌های آهن، سازگار با سموم قارچکش بوده و قابلیت اختلاط با آن را دارند. از این قابلیت می‌توان در جهت حل مشکلات تغذیه‌ای مرتبط با آهن و کنترل بیماری‌های قارچی ریشه‌ای بهره برد.

اوره، نیترات پتاسیم و سولفات منیزیم، اختلاط موفقیت‌آمیزی با اکثر آفت‌کش‌ها در تولید گیاهان زینتی داشته‌اند. نیتروژن و پتاسیم به شکل نسبتا سریع از طریق برگ گیاه جذب می‌شوند. گیاهان دارای برگ‌های ظریف‌تر و نرم‌تر، تمایل بیشتر و موثرتری نسبت به گونه‌های با برگ و پوست ضخیم و مومی برای جذب مواد مغذی دارند.

÷برخی از تولید کنندگان، معمولا کود نیترات را نسبت به آمونیوم و اوره ترجیح می‌دهند. شواهد نشان می‌دهد افزودن اوره یا نیترات پتاسیم به ریزمغذی‌ها، باعث افزایش جذب عناصر در برخی شرایط می‌شود.

بنا به تجربه مصرف کنندگان، بعضی از مواد محلول، پودر وتابل و مواد گرانوله قابلیت اختلاط خوبی با عناصر غذایی دارند؛ اما در مقابل، در مورد اختلاط آفت‌کش‌های مایع به ویژه سموم حاوی مواد نفتی و روغنی باید احتیاط نمود. به عنوان یک قاعده کلی، نباید بیش از سه یا چهار محصول از کود و سم را در یک مخزن ترکیب کرد. طی گزارشات متعدد، ترکیب قارچ‌کش تیوفانات متیل با عناصر غذایی نتیجه رضایت بخشی داشته است؛ با این حال، بهتر است در مقدار مصرفی عناصر غذایی در این اختلاط احتیاط نمود. چرا که افزایش مقدار ماده، لزوما افزایش میزان جذب آن را توسط گیاه به دنبال ندارد. توجه داشته باشید که مقدار مصرف هر ترکیب با توجه به نوع کاربرد آن که می‌‎تواند خاکی و یا از طریق محلولپاشی برگی باشد، متفاوت است.

برای انجام اختلاط در مخزن سم وکود، استثناهایی وجود دارد که از ترکیب آنها باید اجتناب کرد. یکی از این استثناها، ترکیبات مسی هستند. به عنوان مثال، فوزتیل آلومینیوم با برخی سموم قابل ترکیب است، اما از اختلاط آن با ترکیبات مسی و دیگر فلزات باید خودداری کرد. همچنین سعی نکنید آهک هیدراته یا دولومیت را با انواع کودها ترکیب کنید. چرا که این اقدام می تواند باعث آزاد شدن بیش از حد آمونیاک شود. مخلوط کردن نیترات کلسیم با کودهای فسفره باعث رسوب فسفات کلسیم می‌شود. همچنین ترکیب کلسیم با کودهای سولفاته ممکن است موجب بروز برخی اختلالات شود. از اختلاط ترکیبات مسی با کودها و سموم بیولوژیک و باکتریایی هم باید پرهیز کرد.

ترکیبات کودی مانند اوره، نیترات‌پتاسیم، کلات‌های گلوکوفانات و سولفات‌منیزیم را می‌توان در مخزن کود با طیف وسیعی از قارچکش‌ها و حشره‌کش‌ها ترکیب نمود. غالب ترکیبات آهن کلاته نیز قابلیت اختلاط در مخزن کود را دارند. در مجموع، قبل از انجام اختلاط و ترکیب، برچسب آفتکش‌ها و کودها را با دقت مطالعه فرموده و به یاد داشته باشید که اگر مقدار اختلاط، بیش از سه ترکیب باشد، امکان بروز خطا و تاثیرات سوء وجود دارد.

اختلاط سموم و کودها از چهار حالت خارج نیست:

 1-اثر خنثی یا بی اثر: این قضیه زمانی اتفاق می افتد که دو سم یا  کود با هم داخل تانکر ریخته می شود و اسپری آنها روی درختان تاثیر تشدید کنندگی یا کاهش دهندگی ندارد. انگار که دو سم یا کود را بصورت جداگانه پاشیده ایم.  بسیاری از کودها و سموم مختلف زمانی که با هم پاشیده می شوند این تاثیر یا خاصیت را دارند (تاثیر خنثی).

2- اثرات تشدید کنندگی یا :Synergistic  اثرات تشدید کنندگی زمانی اتفاق می افتند که دو یا چند سم مختلف زمانی که با هم اختلاط پیدا کنند تاثیرشان (از نظر کنترل آفات) بمراتب بیشتر از زمانی باشد که جداگانه روی گیاهان اسپری شوند. اثرات سینرژیستی برای ما سودمند هستند چون موجب کنترل بهتر آفات می شوند و حتی ممکن است موجب کاهش مصرف سموم شوند. برخی از افزودنی ها مانند برخی  روغن ها نیز ممکن است موجب اثرات تشدید کنندگی یا سینرژیستی  سموم شوند.

 3-اثرات آنتاگونیستی: این اثرات مطلوب نیستند، بدین معنی که در صورت اختلاط سموم یا کودها بصورت همزمان با هم در داخل تانکر و یا مخزن اثرات مفید آنها نسبت به زمانی که هر کدام بصورت جداگانه بمصرف می رسند کمتر است. اثرات آنتاگونیستی موجب کاهش کنترل آفات می شوند. علاوه بر اثرات کاهش دهندگی ممکن است اثرات آنتاگونیستی موجب گیاهسوزی یا phytotoxicity شود.

 4-اثرات افزایش دهندگی: اثرات افزایش دهندگی معمولا در صورت اختلاط آفت کش ها رخ نمی دهد و بیشتر ارتباط دارد با افزودن موادی که افزودنی یا additive نامیده می شوند (افزودنی+علف کش). مثلا افزودن صابون ها یا کود اوره به علف کش ها.

 

بحث مهم در اختلاط سموم و کودها و یا سایر ترکیبات بحث ناسازگاری است. ناسازگاری یا Incompatibility  زمانی رخ می دهد که اختلاط  دو یا چند سم یا آفت کش موجب عوارض نامطلوب شود. مثلا سمی با فرمولاسیون EC  را نمی توان با  با یک سم دارای فرمولاسیون WP مخلوط کرد. یا سمومی که دارای فرمولاسیون EC هستند را نمی توان با قارچکشها یا علف کش ها اختلاط داد. همچنین باید از اختلاط سولفات آهن با علف کش های فنوکسی مانند تو فور دی اجتناب کرد، چون سبب مسدود شدن شلنگها و نازل های سم پاش می شود.

عوارض ناسازگاری ممکن است دو جنبه داشته باشد : اول ، جنبه فیزیکی  و دوم، جنبه شیمیایی. معمولا عدم سازگاری یا ناسازگاری بیشتر بصورت شیمیایی بروز پیدا می کند. ناسازگاری شیمیایی در حقیقت در هم ریختن مولکولهای سموم و کودهای شیمیایی از نظر شیمیایی است،  ولی در ناسازگاری فیزیکی، بیشتر قضیه جنبه فیزیکی دارد مانند رسوب کردن (گیر کردن شلنگ و نازل ها و...)، کریستالیزه شدن و غیره. بخصوص احتمال ناسازگاری کودهایی که دارای چگالی بالایی هستند با سموم آفت کش دور از ذهن نیست. از نظر یک تقسیم بندی کلی ناسازگاری موجب ایجاد چهار حالت می شود:  اول، کم شدن تاثیر سموم یا کودها، دوم رسوب کردن و گیر کردن شلنگ ها و نازل ها،  سوم گیاهسوزی که علایم مختلفی ممکن است ایجاد کند و  چهارم، کاهش راندمان سم پاشی مثلا عدم همگونی قطر یا اندازه قطرات سم. اختلال دو سم با هم یا بیشتر برای کنترل همزمان دو یا چند آفت مختلف انجام می شود و باید در این مورد بسیار دقت کرد و مخصوصا به سیکل زندگی آفات مورد نظر و در نظر گرفتن مرحله حساس و ضربه پذیر آفت توجه کافی مبذول داشت. مثلا در اختلاط فنیتریتیون با کنسالت در اوایل فصل رشد.  فنیتریتیون برای کنترل سنک ها و زنجره و آفاتی که در داخل خوشه ها و لابلای دانه ها وجود دارند و کنسالت برای کنترل و عقب انداختن فعالیت طغیانی پسیل پسته در اواسط فصل بهار استفاده می شود و لذا اختلاط آنها تنها موجب هدر دادن هزینه،  وقت و انرژی می شود. در مورد علف کش ها هم باید دقت زیادی مبذول کرد. چون در مورد اختلاط دو علف کش با هم زیاد مبحث گیاهسوزی مطرح نیست و باید به این نکته دقت داشت که دو علف کش اثرات آنتاگونیستی روی هم نداشته باشند. مثلا گلیفوسیت یا رانداپ قابل اختلاط با پاراکوات نمی باشد چون مکانیزم عمل این دوکاملا با هم متفاوت می باشد و استفاده همزمان سبب کاهش اثر بخشی هر یک از دو علف کش می شود. کیفیت سموم و کودها نیز در اختلاط اهمیت زیادی دارد. این احتمال وجود دارد که ناسازگاری بعلت کیفیت پایین کودها و سموم باشد. باید به این نکته توجه داشت بسیاری از کودها با سموم قابل اختلاط نیستند و بهتر است ابتدا در سطح کم مورد آزمون قرار بگیرند و بعدا در سطح وسیع بمصرف برسند. میتوان تست ناسازگاری کود با سموم را روی چند گیاه یا درخت آزمایش کرد. اگر ناسازگاری بین سم و کود وجود داشته باشد حداکثر ظرف دو الی 3 روز علایم ناسازگاری روی گیاه بروز خواهد یافت. در مورد کودهای حاوی درصد بالای عنصر مس(Cu)  یا کودهایی که حاوی عنصر کلسیم(Ca)  هستند، باید دقت کرد و بهتر است بصورت تنها اسپری شوند. در مورد ترکیباتی که دارای هیومیک اسید بالا هستند باید دقت کرد که اختلاط آنها با کودهای پتاسیمی دارای درصد پتاس بالا در سیستم آبکود یا سیستم محلولپاشی ممکن است ناسازگاری پیش آورد و بهتر است اختلاط صورت نگیرد. بهر روی بهترین کار این است که ابتدا قبل از هر گونه اختلاط هر سم یا کود به موارد زیر توجه شود:

 1-لیبل یا برچسب سم یا کود بدقت مطالعه شود ،

2- اسیدیته یا pH محلول چک شود، چون ممکن است اختلاط موجب بالا رفتن یا پایین رفتن بیش از حد       pH شود که این مشکل را می توان با افزودن بافرها حل کرد،

 3- قبل از اینکه در مقیاس وسیع اختلاط را تست کنید سعی کنید در مقیاس کم انجام داده و اگر از نظر سازگاری و بخصوص گیاهسوزی مشکلی نبود اختلاط در سطح وسیع انجام گیرد ،

4- در مورد اختلاط کودها با سموم باید دقت زیادی کرد، چون برخی از کودها تاثیرات زیادی روی pH  تانکر می گذارند،

 5- برخی از سموم که دارای فرمولاسیون پودر وتابل یاWettable Powder هستند قابلیت اختلاط با سموم قابل حل در آب و امولسیفایرها را ندارند،

 6- از اختلاط کودها و سموم دارای اسیدیته بالا با کودها و سموم دارای اسیدیته پایین باید اجتناب شود،

 7- بهتر است بعد از اطمینان از سازگاری سریعا محلول پاشی یا سم پاشی انجام شود، چون گذشت زمان بخصوص در مورد آبهای قلیایی موجب تجزیه سم خواهد شد.

 در مورد اختلاط سموم و کودها نکته مهمی که وجود دارد این است که بهتر است در طول عملیات سم پاشی محلول مرتبا هم زده شود تا رسوبی در کف تانکر از خود بر جای نگذارد. چرا که گاها مشاهده می شود که تانکرها از همزن های خوبی بهره نمی برند. ناسازگاری گاها به وضوح قابل شناسایی نیست و علامت ظاهری چندانی ندارد و ممکن است تنها علامت آن کاهش تاثیر سموم بر روی کنترل افات باشد. در ناسازگاری فیزیکی هنگام اختلاط ، مشاهده می شود که مواد بخوبی در هم حل نمی شوند، رسوب تشکیل می شود و گاها حالت لایه لایه به خود می گیرند. در ناسازگاری شیمیایی،  مواد اولیه ای که با هم مخلوط شده اند خاصیت اصلی خود را از دست می دهند و ممکن است به مواد دیگری تبدیل شوند (حتی یک ترکیب جدید) و گسیختگی در ترکیبات اولیه رخ بدهد. ناسازگاری شیمیایی خیلی مواقع اصلا قابل مشاهده نیست. بیشتر ناسازگاری های شیمیایی ناشی از وجود سورفکتانت ها در مخلوط نهاده ها در مخزن سمپاش است. به عنوان مثال ماده روغنی که به ماده موثر یک علف کش اضافه شده است، می تواند سبب افزیش نفوذ علف کش به کوتیکول شود ، اما همچنین می تواند بر فعالیت ماده موثر علف کش اثر بگذارد و منجر به گیاهسوزی و یا آبشویی در محصولات شود، در حالی که خود ماده موثر به تنهایی فاقد چنین اثراتی روی محصول خواهد بود. سوال اینجاست که چرا ناسازگاری رخ می دهد؟ ماده اصلی و فعال بسیاری از آفت کش ها ممکن است به شکل جامد، مایع و گاز باشد. مواد جامد فعال یک آفت کش هم ممکن است فرمهای مختلفی داشته باشد. یک ماده جامد ممکن است در طبیعت بصورت کریستاله یا حتی واکسی یا مومی شکل باشد که ممکن است قابل حل و یا غیرقابل حل در آب باشند. مواد فعال مایع یک آفت کش هم ممکن است دارای وزن مولکولی کم یا زیاد باشند. این ناهمگونی بسیار جالب و در خور توجه است و کارخانجات تولید کننده سموم ابتدا باید این ناهمگونی را تا حد امکان همگون کنند تا به فرمولاسیونی برسند که قابل اسپری کردن یا سم پاشی باشد. در حقیقت منشا برخی از ناسازگاری ها همین جاست. بهمین علت فرمولاسیون سموم به اشکال مختلفی از جمله امولسیون، سوسپانسیون  و... انجام می شود. یک نکته مهم دیگر اینجاست که بسیاری از ترکیبات فعالی که در ساختار آفت کش ها مورد استفاده هستند باید در حلالهای خاصی فرموله شوند و  این حلال خاص باید قابلیت حل شوندگی مناسب در آب داشته باشد. برخی از ناسازگاری ها به این دلیل ناشی می شود که حلال ماده تکنیکال یا اصلی سم کیفیت ندارد و بنابراین هر چه کیفیت سم بهتر باشد عدم ناسازگاری هم کمتر می شود. همانطور که اشاره شد اسیدیته یا pH در ناسازگاری کودها و سموم اهمیت زیادی دارد. در مورد اختلاط سموم و کودها بهتر این است که اسیدیته محلول در صورت نیاز با استفاده از بافرها تنظیم شود.  بخصوص در مورد سموم که قلیایی بودن محلول سم بمرور از تاثیر سموم خواهد کاست (بویژه سموم ارگانوفسفات). اختلاط علف کش ها با حشره کش ها کار صحیحی نیست و در موارد استثنایی انجام می شود. همانطور که اشاره شد اختلاط ادجونت ها با علف کش ها موجب افزایش کارآیی سموم علف کش می شود. بسیاری مواقع ماده موثر یک آفت کش به طور مستقیم در ناسازگاری های فیزیکی ناشی از اختلاط درگیر نیست. برای مثال اضافه کردن ترکیبات با فرمولاسیون WDG درمخازن سم پاشی که واجد سورفاکتانت ها، روغن ها و برخی محصولات دیگر هستند ممکن است موجب ایجاد ناسازگاری فیزیکی شود. ایجاد ناسازگاری هنگام اختلاط پدیده ای پر هزینه است چرا که منجر به افزایش هزینه و نیرو برای تمیز کردن سمپاش می شود و از طرف دیگر افزایش بهای کنترل را نیز به دلیل تکرار برنامه های سمپاشی به همراه دارد.

توصیه میگردد برای کاهش اثرات مبهم و احیانا زیان بار اختلاط ناسازگار:

- حداکثر، اختلاط فقط با  دو سم  و یا ترکیب انجام گیرد.

-ترکیبات کودی جداگانه محلول پاشی شوند.

-اگر تعداد آفات متنوع است  به اختلاط دو ماده اکتفا شود.

-از اضافه نمودن ترکیبات به تانک سمپاش قبل از اینکه ترکیبات قبلی حل شده باشند، خودداری شود.

-از اختلاط ترکیبات در صورت عدم وجود آب کافی در مخزن سمپاش خودداری گردد.

-از مخلوط کردن ترکیبات با ترتیب نامناسب اجتناب شود.

-از اختلاط ترکیبات با فرمولاسیون هایی که پیشتر آزمایش نشده اند خودداری شود.

مخلوط کردن ترکیبات همراه با همزدن بیش از حد موجب کف کردن مایعات قابل انتشار در آب شده و برعکس، هم زدن خیلی کم می تواند سبب حل نشدن فرمولاسیون های خشک شود.

هنگامیکه دمای هوا پایین است ، باید توجه داشت که اختلاط کند تر صورت گرفته و در نتیجه زمان اختلاط طولانی تر خواهد بود. هنگام اختلاط با ترکیبات یا ادجوانت های روغنی نیز باید جانب احتیاط رعایت گردد.

قواعد کلی در اختلاط مواد شیمیایی

هیچگاه دو محلول را نباید با هم مخلوط کرد. ابتدا آب را به ماده اول اضافه کرده، سپس ترکیب دوم، و بعد باقیمانده آب را.

به عنوان اصل ، بهتر است فرمولاسیون های مشابه را با هم مخلوط کرد. مثلا پودر وتابل را با پودر وتابل.

ترتیب اختلاط به شرح ذیل می باشد: ابتدا پودر وتابل ، سپس فرمولاسیون روان ریز خشک و سوسپانسیون تغلیظ شونده و بعد فرمولاسیون های قابل حل در آب ، سورفاکتانت ها ، اسپری های روغنی و امولسیون های تغلیظ شونده.

در هنگام اختلاط ، اصول زیر را باید به خاطر داشت:

1. بطور کلی ، ترکیبات با منشا اسیدی را نباید با مواد دارای منشا قلیایی (آهک یا صابون) مخلوط کرد.
2. مخلوط بردو بخوبی با اکثر ترکیبات باستثنای صابون یا آهک قابل اختلاط است.
3. اسپری های روغنی نمی توانند همراه با اهک یا مواد حاوی آهک استفاده شوند.  

  4-سولفات نیکوتین، لایم سولفور، امولسیون های روغنی صابونی و غیر صابونی و صابون، حشره کش های تماسی هستند و روی حشرات مکنده تاثیر دارند.

5-مخلوط بردو، سولفور و لایم سولفور اصولا قارچ کش هستند و علیه بیماری های قارچی استفاده می گردند.

6- محلول های خیلی رقیق  معمولا غیر موثر هستند ، محلول های بسیار غلیظ نیز سبب اتلاف هزینه شده و موجب گیاه سوزی میشوند. رقیق یا غلیظ ساختن هر یک از ترکیبات موجود در یک مخلوط معمولا به همان روشی صورت می گیرد که برای رقیق یا غلیظ سازی آن ترکیبات به تنهایی  انجام می شود.

 

هنگام اختلاط توصیه های زیر را باید به خاطر سپرد:

توصیه اول: اختلاط سموم حشره کش با کنه کش ها  با ملاحظه آنکه آیا امکان اختلاط پذیری وجود دارد یا خیر انجام شود.

توصیه دوم:  اکثر کنه کش ها با قارچکش ها قابل اختلاط نیستند.

توصیه سوم: با اینکه در برچسب کودها امکان اختلاط پذیری معمولا بلامانع  اعلام می شود، ولی حسب احتیاط بخاطر شرایط ویژه محلول پاشی در کود ها، بهتر است بتنهایی مصرف شوند.

توصیه چهارم: در نظر گرفتن زمان حساس گیاه برای سمپاشی هنگام گلدهی و زمان برداشت می باشد . لذا رعایت جوانب احتیاط هنگام  سمپاشی در این زمان  کاملا ضروری است.

توصیه پنجم: عوارض اختلاط غلط سمپاشی با زردی، نکروز، ریزش برگها و میوه، تغییر رنگ برگها و میوه، توقف رشد جوانه های انتهایی، عوارض تغییر رنگ نامشخص و یکطرفه و… بروز میکند.

توصیه ششم: انجام آبیاری پیش از محلول پاشی عمدتا باعث کاهش اثرات سوء سمپاشی می شود.

همان گونه که پیشتر ذکر شد اختلاط مواد بدون توجه به قابليت اختلاط آن ها ممكن است منجر به ايجاد مشكلات جدي از جمله كاهش تاثيرگذاري برخي مواد اوليه، ناسازگاري فيزيكي بين تركيبات مختلف، جداشدگي اجزای مخلوط، گرفتگي سيستم محلولپاشي،  ايجاد كف،  كريستال و از همه مهم تر گياه سوزي گردد. در زمان اختلاط بايد به تمامي فاكتورهايي كه موجب ناسازگاري مي شود به دقت توجه گردد. حتي هنگامي كه از تركيبي استفاده ميشود كه قبلا قابليت اختلاط آن ثابت شده نيز ممكن است ناسازگاري به واسطه كيفيت آب مصرفي ايجاد گردد. برخي آب ها ممكن است حاوي آهن ، كلسيم و ديگر عناصري باشند كه در ناسازگاري مواد شيميايي دخالت دارند. بعضي از علف كش ها ( نمك هاي آمين ) ممكن است با كلسيم و منيزيم آب واكنش داده و نمك هاي نامحلول را تشكيل دهند كه موجب كاهش اثر آفت كش ها مي گردد.

برخي از حشره كش هاي جديد بر تنظيم غلظت يون هاي كلسيم در بدن حشرات تاثير ميگذارند (هموستاسيز كلسيم ). اختلاط اين حشره كش ها با كود هاي كلسيم موجب كاهش اثر اين حشره كش ها خواهد شد.

پايداري مخلوط در مخزن سمپاش بستگي به PH آب دارد. اسيديته مطلوب آب براي آفت كش ها بايد 6 تا 7 باشد. درصورتي كه PH خارج از اين محدوده باشد بايد ازمواد اسيدي كننده يا بافر استفاده كرد.

برخي مواد شيميايي به دليل ناسازگاري فيزيكي قابل اختلاط با هم نيستند. ناسازگاری فیزیکی می تواند ناشی از اختلاط نادرست، هم زدن ناکافی و یا فقدان امولسیفایر پایدار در برخی فرمولاسيون هاي  EC باشد. مخلوط اين مواد شيميايي نياز به هم زدن قوي و اضافه كردن مواد فعال سطحي ( سورفكتانت ها ، مواد شيميايي و غيره ) دارند. در غير اينصورت رسوب تشكيل شده يا مخلوط دو فاز خواهد شد. اختلاط فرمولاسيون WP با EC در صورت هم زدن ناكافي می تواند تشكيل خميري نرم با لايه اي روغني دهد كه در بالاي مخزن سمپاش شناور مي ماند. در صورت بروز ناسازگاری فیزیکی ، مخلوط ممکن است به لایه های جدا از هم( روغن و آب) تبدیل شود و مواد جامد ممکن است سریع تر از حد نرمال ته نشین شوند. ناسازگاری فیزیکی می تواند از نظر تمیز کردن مواد جامد و رسوبات سخت در مخزن سم پاش، نازل ها و شلنگ های سم پاشی پرهزینه باشد و در موارد شدید اگر تجهیزات به طور کامل تمیز نشوند می تواند سبب وارد آوردن آسیب جدی به محصولات کشاورزی گردد.

توجه ويژه اي بايد به اختلاط فرمولاسيون هاي EC با كود هاي مايع شود. گاهي محصولاتي كه به خوبي با هم مخلوط مي شوند و قابليت اختلاط دارند درواقع نبايد با هم مصرف شوند ، زيرا تاثير مخلوط اين دو ماده ممكن است با تاثير مصرف هر كدام از اين مواد به تنهايي متفاوت باشد. ناسازگاری شیمیایی ناشی از اختلاط نامناسب بر کیفیت جذب و تماس نهاده های مخلوط شده با سطح گیاه تاثیر منفی می گذارد. همچنین می تواند سبب گیاه سوزی گردد. گاهی نیز موجب کاهش تاثیر نهاده ها می شود. لذا نیاز به تکرار آفت کش را موجب شده و ضمن کاهش عملکرد ،  به محصول نیز آسیب وارد می آورد.

یکی از مشکلات رایج اختلاط ترکیبات دارای فرمولاسیون های WDG و WPدر تانک هنگامی رخ می دهد که قبل از افزودن ترکیبات دارای فرمولاسیون جامد ، ترکیبات با پایه روغن یا دارای افزودنی های روغنی به مخزن سمپاش اضافه شوند. از آنجایی که روغن ها کمتر از آب متراکم می شوند ، روغن در سطح مایع باقی می ماند ، بنابراین زمانی که فرمولاسیون جامد به مخزن تانک اضافه می شود، ابتدا با لایه ای از روغن روبرو می شوید که فرمولاسیون جامد را پوشش می دهد. این پوشش روغنی مانع از رسیدن آب به ذرات فرمولاسیون جامد شده و توانایی حل شدن آن را محدود می کند. در نتیجه فرمولاسیون جامد نمی تواند به ذرات اولیه تجزیه شود که این امر منجر به بزرگ تر شدن ذرات جامد در قسمت مخزن و شلنگ ها می گردد که می تواند نازل ها و فیلتر ها را مسدود کند. علاوه بر آن مقدار آب مورد استفاده در هنگام تهیه ی اختلاط در مخزن عامل بسیار مهمی است. استفده ازحجم کم آب ممکن است باعث جمع شدن مواد جامد یا تشکیل ژل شود. هر چه آب بیشتری برای پراکندگی و یا حل کردن محصولات در دسترس باشد، احتمال ته نشت محصول در قسمت پایین مخزن سم پاش کمتر خواهد شد.

همچنین قبل از اضافه کردن یک ترکیب ، ترکیبات قبلی را باید برای مدت زمان مشخصی در مخزن به هم زد. اضافه کردن ترکیبات بافاصله پشت هم ، ممکن است منجر به ناسازگاری فیزیکی شود. ضمنا باید توجه داشت که وقتی یک ترکیب در حامل پراکنده شده است، این بمعنای انحلال کامل آن ترکیب نمی باشد. ترکیبات اختلاط شده هیچگاه بلافاصله در حامل حل نمی گردند، به ویژه هنگامی که از آب سرد بعنوان حامل استفاده شده باشد. ضمنا مخلوط مخزن باید مرتب هم زده شود، وگرنه به مرور زمان ته نشین می شوند. هرچند هم زدن بیش از حد هم منجر به بروز مشکلاتی مانند ایجاد کف می شود. وجود کف بخصوص در مورد فرمولاسیون های WDG, WP و WG مشکل ساز است. زیرا فرمولاسیون های جامد در بالای کف باقی می مانده و فقط کمی خیس می شوند. از آنجاییکه این ترکیبات با آب کافی در تماس نیستند به طور کامل پراکنده نشده و در انتهای مخزن ته نشین می شوند. استفاده از همزن دورانی و ماده ضد کف در مراحل اولیه اختلاط ، موجب پراکندگی مناسب و بدون کف ترکیبات مختلط شده می گردد. عوامل ضد بادبردگی( دریفت) هم باید اغلب در مرحله ی آخر اضافه شوند.

آب و برخی کود های مایع دو حامل متداولی هستند که برای آماده سازی سموم دفع آفات در تانک سمپاش استفاده می شوند. تنها شباهت آب و کود مایع ، مایع بودن آنهاست. آب حامل بهتری برای اختلاط در مخزن سمپاش است و اکثریت سموم با آب رقیق می گردند. ضمن آنکه کودهای مایع محلول های الکترولیتی هستند که حاوی یون های باردار مانند سدیم، پتاسیم، کلر، کلسیم ، فسفات و امونیاک هستند. در نتیجه جهت انحلال سموم دفع آفات ، دارای مولکول های آب در دسترس کمتری برای انحلال هستند. ضمن آنکه نمک های موجود در کودهای مایع می توانند باترکیبات موجود در فرمولاسیون سموم واکنش نشان داده و سبب ناسازگاری شوند. دمای آب هم می تواند بر میزان انحلال سموم، پراکندگی ، قابلیت امولسیون شوندگی و روانروی سموم اثر بگذارد. بطور کلی مواد در آب گرمتر بیشتر از آب سرد حل می گردند. همچنین فرمولاسیون های جامد و سوسپانسیون های مایع زمان بیشتری برای پراکندگی در آب سرد لازم دارند. هنگام اختلاط سموم در آب سرد ، ابتدا می بایست حداقل سه تا پنج دقیقه ، هر ترکیب در مخزن مخلوط شود و سپس ترکیب بعدی را به مخلوط اضافه کرد. آب سرد همچنین سبب بروز مشکلاتی برای امولسیون های غلیظ شونده و بسته های قابل حل در آب میگردد. در آب سرد این فرمولاسیون ها ژل هایی تشکیل می دهند که پراکنده شدنشان مشکل بوده و در نتیجه ماده موثر بطور ناموزون در مخزن توزیع می گردد. لازم به ذکراست که مواد همراه موجود در فرمولاسیون ترکیبات ممکن است به صورت دوره ای توسط تولید کنندگان تغییر کند. لذا با اکتفا به آنکه مصرف کننده ای ترکیبی را بطور مثال برای مدت 15 سال بدون مشکل اختلاط داده است، دلیل کافی برای عدم ناسازگاری نبوده و فرمولاسیون و فن آوری جدید ممکن است منجر به بروز واکنش های متفاوتی از آنچه انتظار داشته ایم شوند. اختلاط محصولات با پایه روغن( سوسپانسیون ها و امولسیون ها) قبل از فرمولاسیون های دیگر سبب برهمکنش بین مواد نفتی و سایر ترکیبات بخصوص ترکیبات دارای فرمولاسیون جامد می شود. لذا درک ترتیب درست اختلاط بسیار با اهمیت است.

باید توجه داشت که ضد کف ها و تنظیم کننده هایPH مشمول پروتوکل های ترتیب اختلاط نیستند و ترتیب اضافه کردن آن ها را معمولا برچسب این ترکیبات مشخص می کند. ضد کف ها طی فرایند اختلاط ، کف را خنثی می کنند. هرگز کل مقدار ضد کف را به مخزن سمپاش اضافه نکنید. بلکه این عمل را مرحله ای انجام داده و قسمتی از ضد کف را هم در انتهای فرایند اختلاط بیفزایید.

هنگامی که از کود مایع بعنوان حامل برای تهیه اختلاط در مخزن سمپاش استفاده می کنید، ابتدا تمام برچسب های ترکیبات را با دقت مطالعه کنید. سپس بر اساس اطلاعات موجود در برچسب، PH بهینه آب ، تاثیرآب سخت ، نیاز به افزودن مواد کمکی مانند سورفکتانت ها و یا روغن ها را مشخص کنید. قبل از ریختن ترکیبات در مخزن ، بخوبی آنها را تکان دهید تا مواد فعال و بی اثر کاملا با هم مخلوط شوند. مخزن سمپاش را 50 تا 75 درصد از حجم کود مورد نظر پر کنید و هرگز ترکیبات آفت کش را مستقیما داخل مخزن نریزید. انگاه کود باقیمانده را به سمپاش اضافه کرده و بروز علائم ناسازگاری را در مخلوط بررسی کنید و تا زمان استفاده مخلوط را هم زنید.

جلوگیری از بروز مشکلات ناسازگاری در اختلاط

اختلاط دو یا چند علف کش در مخزن سمپاش بیش از سایر اختلاط سایر آفت کش ها متداول است. مخلوط علف کش و قارچ کش بعلت نیاز به تیمار در زمان های متفاوت و نیز احتیاج به کاربرد نازل های خاص و با فشار های مختلف ، بسیار نامتداول است. زمانی که دو یا چند آفت کش به درستی با هم مخلوط شوند، تاثیر نا مطلوبی بر میزان سمیت، خواص فیزیکی و سلامت گیاه نخواهد گذاشت. درحالیکه در صورت بروز ناسازگاری ناشی از اختلاط ، عوارضی چون سمیت سلولی، کاهش فعالیت یک یا چند ماده موثر ، ایجاد کف و یا تشکیل لجن در مخزن ایجاد می شود. لذا برای اطمینان از اختلاط سازگار حتما باید ازمون سازگاری را بطور محدود انجام داد. برخی از مشکلات ناشی از ناسازگاری اختلاط، غیر قابل برگشت بوده ولی در بعضی موارد ، امکان برطرف کردن مشکلات ناشی از ناسازگاری از طریق افزودن آب بیشتر یا اضافه کردن مواد سازگار کننده، تنظیم کننده های PH یا مواد شوینده غیر یونی و سورفاکتانت ها وجود دارد. برای ارزیابی گزینه های موجود می توان با فروشنده یا سازنده ترکیبات تماس گرفت. در صورتی که مشکل ناسازگاری تنها در ارتباط با مخزن نبوده و نازل ها ، پمپ ها و شلنگ ها را نیز درگیر کرده باشد ، باید محتویات سمپاش را بطور کامل به دور ریخت تا اطمینان حاصل شود که تمام مواد از ادوات خارج شده و در آینده مشکل ساز نخواهند بود. از آنجاییکه اختلاط بدون آگاهی و بدون پیش آزمایش، محصولات کشاورزی را در معرض خطر بزرگی قرار داده و در بسیاری مواقع امکان بهبود شرایط وجود ندارد ، لذا لازم است که اختلاط با آگاهی و برنامه ریزی انجام شده و پیش تر در سطح محدود آزمایش گردد.

کشاورزان معمولا به منظور کاهش هزینه ها، انواع مختلف کود را بدون در نظر گرفتن ويژگي هاي آن ها نظیر خلوص، حلالیت، ناسازگاری یا مزایای برخی از مواد مانند فعال کننده ها، بافر ها، کلات ها و غیره ترکیب می کنند. اضافه كردن كودهاي ازته به فرم اوره و آمونيوم در تانكر سم ممكن است موجب ايجاد PH بالا و ناسازگاري با آفت كش ها شود. از سوي ديگر، اضافه كردن كودهاي فسفره به فرم فسفات يا فسفريك اسيد به تانكر سم موجب ايجاد مخلوطي با PH پائين مي گردد.

توجه به ترتيب اضافه كردن مواد به تانكر سم پاشي بسيار مهم است و بايد بر اساس ترتيبي باشد كه در برچسب سموم يا كود به آن اشاره شده است. در برخي موارد اينكه مواد از لحاظ فيزيكي سازگار هستند يا خير بستگي به ترتيب حل كردن آن ها در تانكر سم خواهد داشت. اين مورد خصوصا درمورد سموم WP صدق مي كند. يك اشتباه در ترتيب اختلاط ممكن است منجر به انحلال ناقص و نيز مانع پخش يكنواخت سم درمخزن سم پاشي شود.

معمولا بر روي برچسب سموم روش هاي دقيقي براي اختلاط مواد ارائه مي دهند. در صورتي كه اين اطلاعات در دسترس نباشد بايد حتما تست اختلاط پذيري انجام گردد. تست اختلاط پذيري روش ها و اهداف مختلفي دارد و در يك ظرف كوچك قبل از اختلاط مواد در مخزن سم انجام ميگيرد. سازگاری شیمیایی را نميتوان تنها با مخلوط کردن محصولات و در یک آزمون ساده مانند آنچه كه پيشتر گفته شد تعیین نمود. برخی از محصولات به راحتی می توانند با هم مخلوط شوند، اما می توانند موجب آنتاگونيسم، که نتيجه آن كاهش عملکرد سموم است شوند. یا ممکن است سينرژيك بوده و با افزایش اثر بخشی سموم همراه باشد. هنگامی که چندين سم يا كود با هم مخلوط می شوند آسیب زراعی می تواند ناشی شود. بنابراين برچسب سموم و آزمون اختلاط می تواند بهترین راهنما درباره اختلاط ترکیبات مورد نظر باشد. همچنین مشاوره با متخصصین با تجربه فراموش نگردد.

اصول كلي اختلاط سموم در مخزن سم پاش:

هميشه از برچسب سموم كمك بگيريد تا از اختلاط پذيري آن ها با ديگر سموم و كود ها مطمئن شده يا با روش هاي ممكن آشنا شويد. اما بر روی اغلب برچسب سموم چنین اطلاعاتی درج نشده است. پس از روش زیر استفاده کنید: 1-ظرفي متوسط و كاملا تميز مانند بطري شيشه اي تهيه كنيد. از همان آبي استفاده کنید که در هنگام ساخت مخلوط اصلي از آن استفاده مي کنید. ظرف را تا نیمه از آب پر کنید و سپس هر یک از اجزای مخلوط را با نسبتي كه بعدا در مخزن اصلي ريخته خواهند شد به ظرف اضافه كنيد. ابتدا پودرهای با خاصيت تر شوندگي (WP) و ديگر فرمولاسيون هاي پودر و گرانول هاي قابل پخش در آب (WDG) را اضافه کنید. آنگاه محلول كاملا هم زده شود و باقي آب اضافه گردد. مواد مايع مانند فرمولاسيون هاي محلول، سورفكتانت ها و سوسپانسيون هاي كلوئيدي و امولسيون شونده هادر اخر اضافه شوند.

بنابراین ترتيب اضافه كردن آفت كش ها بر اساس فرمولاسيون به شرح ذیل می باشد:

WP – DF – WDG – F – FL – ME – EC – S – SP

2- سپس روغن ها يا سورفكتنت ها را اضافه كنيد. 3-ظرف را به خوبي تكان دهيد. اجازه دهيد مخلوط به مدت 15 دقيقه بماند و دوباره حرارت ظرف را چك كنيد. در صورتي كه طرفين ظرف گرم شده باشند ممكن است مواد با يكديگر واكنش شيميايي داده باشند و اين يعني مواد نبايد با يكديگر مخلوط شوند. هم‌چنین سموم نباید دو لایه شده، تغییر رنگ داده و دارای ذرات کریستاله باشند. اگر پس از این مدت مخلوط حاصل دچار رسوب، از هم پاشیدگی اجزا، ژله‌ای شدن و مواردی از این دست شد می‌توان نتیجه گرفت که مواد مخلوط شده قابلیت اختلاط ندارند و چنانچه هیچ‌کدام از این موارد رخ نداد، سموم با یکدیگر قابل اختلاط‌ هستند. 4-در صورتي كه روي سطح مخلوط مواد اضافي ديده شود يا رسوب در ته ظرف ايجاد گردد ( به غير از فرمولاسيون هاي WP) احتمالا مواد مورد نظر با يكديگر سازگاري ندارند. 5-در نهايت چنانچه هيچ نشانه اي از ناسازگاري ديده نشود مخلوط را در يك سطح كوچك آزمايش كنيد تا مطمئن شويد که مخلوط حاصله باعث ایجاد گياهسوزي یا كاهش اثر مواد نخواهد شد.

مواردکلی که در اختلاط سموم باید رعایت گردد:

1- در مورد كودها حتما بايد تست اختلاط پذيري انجام گردد زيرا بعضي از آنها وقتي ابتدا در مخزن اضافه شوند بهتر حل مي گردند و برخي ديگر برعكس وقتي كه در آخر اضافه گردند. 2- باید توجه داشت که سموم اسیدی با سموم قلیایی مخلوط نشوند و سموم حاوی ترکیبات مسی را با سایر سموم ترکیب نکنیم. این در حالی است که اختلاط سم‌هایی دارای ترکیبات گوگردی با سایر سموم و اختلاط حشره‌کش ها با قارچ‌کش هاو علف کش ها نیز عمل مطلوبی نمی باشد. 3-از اختلاط حشره کش هایی که عملکردی یکسان دارند یا در یک گروه شیمیایی می باشند اجتناب نمایید. از جنبه مدیریت مقاومت، اگر یک حشره به یک حشره کش مقاوم است ، اختلاط با آفت کشی از همان گروه سبب ایجاد مقاومت تقاطعی نسبت به ترکیب دوم می شود. زیرا اختلاط این دو ترکیب موجب افزایش فشار انتخابی بر روی آفت می گردد. برای مثال، کاربامات ها و ارگانوفسفات ها دارای نحوه عمل یکسانی بر آفات می باشند و پیرتروئیدها و ددت دارای مقاومت تقاطعی همسان هستند. 4-قارچکش اینفینیتو با ترکیبات مسی و کودهای تک عنصری حاوی عناصر سنگین با کودهای کلسیمی قابل اختلاط نمی باشند. 5-علف کش‌های هورمونی مانند توفوردی با هیچ کدام از علف کش‌ها قابل اختلاط نیستند. ولی علفکش گرانستار با سموم نازک برگ کش مانند تاپیک و پوما سوپر قابل اختلاط می‌باشد.

نکاتی در مورد اختلاط كودها :

برخي مواد كودي تمايل به ايجاد تركيبات نامحلول و رسوبات دارند. رسوبات مواد مغذي را از هم جدا كرده و مانع از جذب آن ها توسط گياه مي شود و يا موجب گرفتگي سيستم هاي آبياري مي گردد. براي مثال كودهاي حاوي كلسيم نبايد با كودهاي حاوي سولفات و فسفات مخلوط گردند.

جدول اختلاط عناصر غذایی:

---