تنظیم سمپاش برای پاشش مقدار معینی سم خالص یا محلول سمی در هکتار با قطر ذرات از پیش تعیین شده و تعداد معینی از ذرات در یک سانتیمتر مربع را کالیبراسیون می گویند. کالیبراسیون در واقع تعیین مقدار محلول سمی که توسط سمپاش در یک واحد سطح مشخص ( مثلاً هکتار) پخش می شود می باشد. با توجه به تنوع کارکرد سمپاش ها مسلماً کالیبره نمودن سمپاش ها با هم متفاوت می باشد.

هدف از کالیبراسیون عبارت است از:

1- تنظیم سمپاش بمنظور جلوگیری از اتلاف بی رویه سم و کاهش اثرات آن بر محیط زیست و کاربر سمپاشی

2-توزیع یکنواخت  سم در مزرعه و جلوگیری از گیاه سوزی

3-کاهش مدت زمان سمپاشی و جلوگیری از تکرار آن و کاهش هزینه سمپاشی

4-تنظیم میزان آب مصرفی و جلوگیری از هدر رفت آن

5- جلوگیری از آلودگی های ناخواسته محیط زیست

مراحل کالیبراسیون سمپاش

1-تعیین حجم مایعی که بایستی سمپاشی شود

2-تنظیمات دستگاه به طوریکه بتواند حجم مایعی را که قرار است پاشیده شود تغییر دهد

3-تنظیم سم پاش و انتخاب معیارهای کاربری برای تعیین حجم مایع

پارامترهای موثر بر کالیبراسیون سمپاش

انتخاب نازل

نازل قسمتی از سمپاش است که محلول سم از آن خارج می شود. نازل ها از نظر نوع پوشش و قطر سوراخ انواع مختلفی دارد، مانند :نازل های بادبزنی، نازل های مخروطی و نازل های سیلابی یا شره ای

فشار سمپاش

فشار سمپاشی در مبارزه با علف هرز و آفات و بیماری ها متفاوت است. هر چه فشار سمپاش بیشتر باشد ، میزان خروجی سم بیشتر و قطر ذرات سم کوچکتر خواهد بود که در سمپاش بومدار برای مبارزه با علف هرز 2 تا 3 بار و برای مبارزه با آفات و بیماری ها 3تا 5 بار توصیه شده است.

با توجه به تاثیر مستقیمی که فشار بر اندازه ذرات و الگوی پاشش دارد ، نمی توان از آن برای تغییرات زیاد محلول مصرفی در واحد سطح استفاده نمود. لذا در انجام واسنجی چنانچه هدف فقط تغییرات جزئی در میزان محلول مصرفی است می توان با تغییر فشار که از طریق شیر تنظیم فشار یا رگولاتور انجام می شود به این هدف نائل شد. ولی چنانچه هدف تغییر زیاد محلول مصرفی است بایستی مولفه های دیگر از جمله نازل و سرعت حرکت را تغییر داد.

سرعت حرکت کاربر یا سمپاش

مناسب ترین سرعت حرکت برای سمپاشی 3تا 6 کیلومتر در ساعت توصیه شده است.

میزان محلول مصرفی در هکتار

میزان محلول مصرفی بسته به نوع نازل متفاوت است.

کنترل وضع عمومی سمپاش

قبل از اجرای کالیبراسیون بایستی تمام قسمت های سمپاش از جمله صافی ها، شیلنگ ها ، مخزن و همزن سمپاش بازبینی شوند.

اجرای عملیات کالیبراسیون

کلیه عملیات کالیبراسیون با آب انجام می گیرد. در هنگام سمپاشی حتما ً باید موارد ایمنی را که شامل استفاده از ماسک، عینک، کلاه، دستکش، لباس و کفش مناسب می باشد مراعات و در شرایط جوی نامناسب مثل ساعات گرم روز و وجود باد از انجام سمپاشی خود داری نمود.

 کالیبره نمودن سمپاش ها نسبت به نوع سمپاش مقداری آب در مخزن سمپاش ریخته و مسافتی که طول آن مشخص باشد سمپاشی می شود. مسافت طی شده در عرض کار سمپاش ضرب شده و سطح سمپاشی به دست می آید. با استفاده ازتناسب ساده مقدار مصرف محلول سمی در هکتار بدست می آید.

مثال : اگر با یک سمپاش ۴۰۰ لیتری پشت تراکتوری که عرض کار آن ۶ متر است طول ۱۰۰ متر طی شود و مقدار مصرف محلول سمی ۲۳ لیتر باشد  مقدار محلول سمی مورد نیاز برای یک هکتار ازروش زیر محاسبه می شود.

کل مساحت سمپاشی شده در مترمربع   ۶۰۰  =  ۱۰۰× ۶

مقدار محلول سمی مورد نیاز برای یک هکتار  لیتر  ۳۸۳ = ۲۳× ۱۰۰۰۰

                                                                                  ۶۰۰        

بایستی نازلها و سرعت حرکت در زمان کالیبره نمودن و در زمان سمپاشی عمومی پس از آن یکسان باشد. در خصوص سمپاشهای لانس دار نیز می توان با اندازه گیری مساحتی از باغ یا زراعت که با ۱۰۰لیتر با ۵۰ لیتر محلول سمی قابل سمپاشی باشد مقدار پاشش محلول سمی در هکتار را محاسبه نمود. در سمپاشهای پشت تراکتوری بوم دار توجه به نوع نازل که دبی و زاویه آن را مشخص میکند ، برای تنظیم ارتفاع بوم سمپاش از گیاه هدف ضروری است. 

مقدار معینی اب خالص را در مخزن سمپاش بریزید(50 درصد حجم مخزن) و سرعت حرکت سمپاش را در یک مسافت کوتاه به روش زیر محاسبه کنید:

ثانیه	متر
60	100
3600	6000 متر در ساعت

3/6×مسافت پیموده شده/زمان حرکت= سرعت حرکت بر حسب کیلومتر در ساعت

مثال: اگر فاصله ی 100 متر در 60 ثانیه طی شود ، انگاه سرعت حرکت برابر با 6 کیلومتر در ساعت خواهد شد:

6=3/6 ×100/60 =سرعت بر حسب کیلومتر بر ساعت

به این ترنیب بدون نیاز به وسیله خاصی می توان سرعت حرکت را کنترل و اندازه گیری نمود.

 

میزان محلول دهی نازل را با استفاده از ظرف مندرج در فشار ثابت بر حسب لیتر بر ثانیه به دست می آوریم.

مثال:اگر یک ظرف یک لیتری در 50 ثانیه پر شود، آنگاه خروجی نازل 1/2 لیتر در دقیقه خواهد بود.

1 لیتر                       50 ثانیه

     60                     X=1/2 

 با در دست داشتن عرض پاشش که هنگام سمپاشی مشخص است ، می توان مقدار محلول مصرفی در یک هکتار را با همان فشار و سرعت حرکت و نازل در دستگاه فوق محاسبه کرد:

10000×( عرض پاشش × سرعت حرکت)/دبی نازل=  میزان محلول مصرفی در هکتار

مثال: اگر در یک سمپاش بومدار 1 متری دبی هر یک از نازل ها  0/6 لیتر در دقیقه و سرعت تراکتور 60 متر در دقیقه باشد، محلول مصرفی 100 لیتر در هکتار خواهد بود.

100=10000×(60×1)/( 0/6)= محلول مصرفی

 با در دست داشتن لیتر مصرفی در هکتار می توان ماده شیمیایی مورد نیاز برای مخزن را بدست آورد.

600× میزان محلول مصرفی/(دز مصرفی× ظرفیت مخزن)= سم مورد نیاز

مثال: اگر یک سم پاش 400 لیتری به 300 لیتر در هکتار کالیبره شود و دز سم مورد استفاده 3/5 لیتر در هکتار باشد، بایستی 4/6 لیتر سم به مخزن افزوده شود.

لیتر 4/6 = 600×300/(400× 3/5)= سم مورد نیاز مخزن

اجرای عملیات کالیبراسیون سمپاش در مزرعه

بعد از بازبینی کامل دستگاه و هنگام انجام عملیات سم پاشی، مقدار آب خالص را که حجم آن دقیقا مشخص شده است در مخزن سمپاش ریخته و نازل مورد نیاز خود را با توجه به عملیات مبارزه انتخاب می کنیم. فشار سمپاش را تنظیم و تا پایان عملیات ثابت نگاه می داریم. یک فاصله ی 100 متری در مزرعه را انتخاب و با عرض پاشش مشخص تا اتمام کامل آب داخل مخزن سمپاش می کنیم. مساحت زمین سم پاشی را محاسبه می کنیم. مقدار آب مصرفی را به هکتار تبدیل می کنیم.

مثال: اگر 300 متر مربع را با 20لیتر آب سم پاشی کنیم در صورتی که فشار سم پاش و سرعت حرکت کاربر و نازل مورد استفاده ثابت نگاه داشته شود، آنگاه برای سمپاشی یک هکتار با همان سمپاش 666 لیتر در هکتار آب نیاز است.

20 لیتر آب                  300 متر مربع

 X=666                    10000 متر مربع

با در دست داشتن عرض کار سمپاشی و زمان لازم برای سمپاشی یک مساحت مشخص و همچنین میزان خروجی نازل می توان مقدار محلول در هکتار را محاسبه نمود.

برای نمونه چنانچه در مدت زمان 48 ثانیه مسافت 50 متر طی شده باشد ، میزان مسافت طی شده در یک دقیقه معادل 62/5 متر خواهد بود.

50 متر           48 ثانیه

62/5= x         60

چنانچه عرض کار سمپاش 3/5 متر باشد مساحت مورد سمپاشی در یک دقیقه معادل 218/8 متر مربع خواهد بود.

عرض کار سمپاش× طول سمپاشی= مساحت سمپاشی (متر مربع)

218/8=3/5×62/5

بنابراین اگر خروجی نازل در یک دقیقه 600 میلی لیتر(معادل 0/6 لیتر ) باشد، میزان محلول مصرفی برای سمپاشی 218/8 متر مربع معادل 0/6 لیتر خواهد بود. حال با یک تناسب ساده میزان محلول مصرفی در هکتار محاسبه می شود:

0/6 لیتر                                       218/8 متر مربع

لیتر در هکتار 275= X                      1000

حال چنانچه مقدار محلول مصرفی در هکتار با حد مطلوب تفاوت داشته باشد می توان با اعمال بعضی تغییرات به حد مورد نظر رسید. این کار می تواند با تغییر فشار سمپاشی ، سرعت حرکت و نوع نازل حاصل نمود.با توجه به تاثیر مستقیمی که فشار بر اندازه ذرات و الگوی پاشش دارد نمی توان از آن برای تغییرات زیاد در محلول مصرفی در واحد سطح استفاده نمود. لذا در انجام کالیبراسیون ، چنانچه هدف تغییرات جزیی در میزان محلول مصرفی است ، می توان با تغییر فشار که از طریق شیر تنظیم فشار محقق می شود به این هدف نائل شد، ولی چنانچه هدف تغییرات زیاد محلول مصرفی است بایستی با تغییر یکی از مولفه های دیگر نظیر نوع نازل و سرعت حرکت به آن دست یافت.

به طور مثال در یک آزمایش، عدد سمت چپ برابر ۲۶۰ لیتر و در سمت راست ۲۴۰ لیتر می باشد که میانگین آن ۲۵۰ لیتر خواهد شد. پس از تعیین مقدار آب مخزن، شخص سم پاشی کننده به مزرعه رفته و محلول پاشی آزمایشی را انجام می دهد. برای این کار مسافتی به طول ۵۰ متر را در مزرعه علامت گذاری شده (در این آزمایش m ۵۰) و محلول پاشی با آب در این فاصله یک یا ۴بار انجام می شود. دور موتور، وضعیت دنده ها با کمک یا بدون کمک باید یادداشت شود. بهتر است زمان طی نمودن این فاصله نیز یادداشت و سرعت تراکتور محاسبه شود. برای بدست آوردن مسافت طی شده باید طول انتخاب شده (m ۵۰) را در دفعات تکرار (۴ بار) ضرب نمود که مسافت ۲۰۰ متر بدست می آید.

پس از پایان محلول پاشی در آزمایش، تراکتور به جای اولیه آمده و در وضعیت مشابه قرار می گیرد و شاسی سمپاش نیز تا ارتفاع قبلی پایین می آید. سپس، مقدار آب باقی مانده در مخزن را پس از رفع تلاطم از درجات دو طرف مخزن خوانده و میانگین آن را یادداشت می نماییم. در این آزمایش، عدد سمت راست مخزن برابر ۲۲۰ لیتر و سمت چپ برابر ۲۰۰ لیتر می باشد که میانگین آن ۲۱۰ لیتر خواهد بود. برای تعیین مقدار مصرفی کافی است تا مقدار آب باقیمانده (۲۱۰ لیتر) از مقدار اولیه (۲۵۰ لیتر) کم شود که حاصل ۴۰ لیتر خواهد شد.

حال اگر هدف ما مصرف ۲۵۰ لیتر آب در هکتار برای سمپاشی بوده باشد، کالیبراسیون خاتمه یافته است. اما اگر هدف ما مصرف مقدار کمتر یا بیشتر آب بوده باشد دو حالت پیش می آید.

۱-   اگر میزان محلول بدست آمده با مقدار مورد نظر بیش از ۱۰ درصد اختلاف داشته باشد باید شماره نازل را تغییر داد.

۲-   اما اگر این اختلاف جزئی و زیر ۱۰ درصد باشد می توان از طریق تغییر فشار ، به اندازه مورد نظر رسید.  

مثلا در این آزمایش اگر بخواهیم یک هکتار زمین را با ۲۰۰ لیتر آب سمپاشی کنیم (اختلاف با عدد ۲۵۰ بدست آمده بیش از ۱۰ درصد) باید نازل را برداشته و به جای آن از نازل که دبی کمتری دارد استفاده کنیم . ولی اگر رقم ۲۲۵ تا ۲۷۵ لیتر در هکتار مورد نظر باشد (اختلاف کمتر از ۱۰ درصد) می توان با تغییرات فشار ، به اندازه لازم رسید.

میزان لهیدگی محصول در اثر عبور چرخ تراکتور نیز دارای اهمیت می باشد. مثلا در شرایطی که در مزرعه گندم، بوته ها کوتاه و امکان پنجه زنی و ترمیم دارند میزان این خسارت ناچیز می باشد اما در زمانی که بوته ها رشد کرده و دیگر امکان ترمیم ندارند اگر از تراکتورهای چرخ( 30 تا cm۴۰ ( استفاده شود، میزان خسارت حدود ۱۲-۸ % محصول می باشد. لذا برای کاهش این خسارت لازم است تا تسطیع مزارع صورت گرفته و از تکنولوژی های پیشرفته مانند سمپاش های با طول بوم زیاد استفاده گردد زیرا در زمان استفاده از بوم ۴۰ متری لهیدگی مزرعه و محصول به یک پنجم (۲ %) کاهش می یابد.

سرعت حرکت تراکتور

عامل تعیین کننده دیگر در میزان محلول مصرفی در واحد سطح، سرعت حرکت سمپاش است. بدیهی است هرچه وسیله سمپاش سریع تر حرکت کند ، میزتن محلول مصرفی در واحد سطح کمتر خواهد بود و برعکس ، هرچه دستگاه سمپاش آهسته تر حرکت کند میزان محلول مصرفی افزایش خواهد یافت. انچه در این مورد بایستی مورد توجه قرار گیرد آن است که با افزایش بیش از حد سرعت حرکت دستگاه سمپاش ، احتمال پوشش ناقص و قرار گرفتن تعداد کمتری از قطرات در واحد سطح نسبت به حد مطلوب وجود خواهد داشت ، با کاهش بیش از حد سرعت دستگاه سمپاش نیز میزان محلول مصرفی افزایش می یابد و در نتیجه احتمال بالا رفتن دز مصرفی سموم و در نتیجه وقوع اثرات گیاهسوزی روی گیاه زراعی وجود دارد.

در سمپاش های پشتی در ساعات اولیه روز کارگران آمادگی بیشتری دارند و معمولا سریع تر حرکت می کنند و با گذشت زمان و گرمای هوا سرعت حرکت کاهش می یابد لذا لازم است آموزش های لازم به کاربران در ارتباط با اهمیت سرعت سم پاشی در زمان کالیبراسیون داده شود.

سرعت حرکت تراکتور در مزارع مکانیزه و کاملا تسطیح شده تا ۱۴ کیلومتر در ساعت می باشد که این مقدار در مزارع کشور ما به علت ناهموار بودن به ۴ تا ۶ کیلومتر کاهش می یابد (۶۶ تا ۱۰۰ متر در دقیقه). اگر کیلومتر شمار تراکتور خراب بوده یا اصلا ً وجود نداشته باشد، برای تعیین سرعت حرکت تراکتور باید از راننده خواست تا طبق تجربیات قبلی خود در مزرعه مورد آزمایش، میزان گاز دستی تراکتور و دنده را انتخاب و شروع به حرکت در شرایط مزرعه نماید. پس از یک دقیقه مسافت طی شده اندازه گیری می شود. برای افزایش دقت اندازه گیری می توان در مسیر حرکت تراکتور چند پرچم نصب نمود .پس از متراژ، می توان با استفاده از تناسب ریاضی ، سرعت حرکت تراکتور را به کیلومتر در ساعت محاسبه نمود. مثلا ً مسافت طی شده این آزمایش ما برابر ۸۳ متر در یک دقیقه بوده است. حال از طریق تناسب، سرعت حرکت برابر ۴۹۸۰ متر در ساعت (حدود ۵ کیلومتر در ساعت) بدست می آید.

آیا در یک فشار معین میزان خروجی محلول سمی با خروجی آب برابر است ؟

با حل نمودن سموم مختلف در آب ، غلظت و لزجت محلول نسبت به آب افزایش یافته و در نتیجه خروجی نازل ها مقداری کاهش می یابد. لذا بسته به مقدار و انواع سموم حل شده میزان خروجی محلول نسبت به آب خالص ۳ تا ۵ درصد کاهش می یابد که این مقدار باید در محاسبات کالیبراسیون منظور گردد. 

برای مثال اگر در آزمایش کالیبراسیون، آب مصرفی در هکتار در فشار معین ۲۰۰ لیتر بدست آمده باشد میزان محلول سمی خروجی در همان فشار در یک هکتار ۱۹۰ تا ۱۹۴ لیتر خواهد بود. بنابراین جهت رسیدن به مصرف ۲۰۰ لیتر محلول سمی در هکتار باید با تغییر جزئی فشار (افزایش) آب مصرفی را ۳ تا ۵ درصد افزایش داده و برای اطمینان بیشتر ، عملیات کالیبراسیون را یک بار دیگر تکرار نمود.

 

---